İŞ EKİPMANI NEDİR?

İş ekipmanlarının kullanımında sağlık ve güvenlik şartları yönetmeliği; “İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisatı ifade eder” yönetmelikte periyodik kontrole tabi iş ekipmanları dört ana grupta toplanmıştır.

• Basınçlı kaplar
• Kaldırma iletme makinaları
• Tesisatlar
• Tezgahlar
• Makine ve Tezgahlar

Tanımdan anlaşılacağı üzere, çok fazla sayıda iş ekipmanı bulunmaktadır ,makine tanımı da makine emniyeti yönetmeliğinde yapılmıştır yönetmeliğin kapsamına giren ekipman ve makine çok geniştir kişisel koruyucu donanımların dahi kontrolü yaptırılmalıdır

Yönetmelikte Adı Geçen Bazı İş Ekipmanları:

• Özel tipteki iş ekipmanları

• Yüklerin kaldırılmasında kullanılan iş ekipmanları

• Yüksekte yapılan geçici işlerde, iş ekipmanı

• El merdiveni

• İskeleler

• Basınçlı kap ve tesisatlar

• Kaldırma ve iletme ekipmanları

• Tesisatlar

• Tezgâhlar

İş Ekipmanları mevzuatına uygun olarak;

İmal edilmeli, piyasaya arz edilmeli, bakımları ve periyodik kontrolleri yapılmalıdır.

Periyodik kontrolü yapılmayan iş ekipmanı ile çalışma yaptırılmamalıdır güvenli iş ekipmanı iş güvenliğinin önemli parametrelerindendir Periyodik Kontrolde Temel Amaç;

Çalışma yaşamında çalışanların sağlığına zarar verebilecek hususların önceden belirlenerek gerekli önlemlerin alınması, rahat ve güvenli bir çalışma ortamının sağlanması, iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı çalışanların korunması ve iş emniyetinin oluşturulmasıdır

Periyodik kontrol ve bakım ifadeleri zaman zaman karıştırılmaktadır . Yönetmelik madde 4 de tanımlar yapılmış olsa tanımlar detaylı olarak yapılmamıştır Periyodik kontrol bir iş ekipmanının güvenli bir şekilde , hedeflenen fonksiyonlarını yerine getirip getirmediğinin tespiti için belirli periyotlarla yapılan muayene, test ,deney faaliyetleridir ( periyodik kontrol , periyodik muayene, eski ifade ile fenni muayene gibi isimlerle adlandırılmaktadır)

Bakım ise iş ekipmanında yapılan her türlü temizlik , ayar ve kalibrasyon işlemleridir bakımın belli aralıklar ile yapılması ile arızalar önlenmiş olur, ekipman ömrü uzar. Bakım ve onarımlar ile ekipmanın güvenli çalışıp çalışmadığına dair net sonuç ortaya çıkmaz , yönetmelik ve ilgili standartlara uygunluğu ancak periyodik kontrol ile tespit edilir

Bakım ile periyodik kontrol arasındaki farkı anlamak uzman için önemlidir çünkü iş ekipmanları periyodik kontrol formlarında bir uygulama birliği olmadığından çok farklı formlar kullanılmakta bazı formlar kontrol değil bakım ile ilgili sorulardan oluşmaktadır ki raporlar incelenerek bu şekilde düzenlenen raporlar kabul edilmemelidir.

Tehlike kaynağı olan iş ekipmanları bakım ve periyodik kontrollere yapılmadığında faciaya neden olabilmektedirler ,örneğin bir yangın esnasında yangın söndürme sistemlerinin çalışmaması , yanıcı kimyasal kullanılan bir ortamda yanıcı buharların detektör ve havalandırmanın çalışmaması sonucu etrafa yayılması ile patlama,bir basınçlı kabın patlaması , bir vincin devrilmesi ,asma iskelenin-dış cephe asansörünün-hareketli dış cephe asansörünün yüksekten düşmesi gibi

periyodik kontroller iş güvenliğinin önemli bileşenlerindendir

Uzman rehberlik , danışmanlık , planlama ve çalışma ortamı gözetimi yapar

İş güvenliği uzmanlarının yetki , sorumluluk ve eğitimleri hakkında yönetmelik madde 9 da iş güvenliği uzmanının görevleri belirtilmiştir periyodik kontrollerle ilgili maddeler ; a maddesi rehberlik makine ve diğer teçhizatların durumu bakım ve seçimi ile ilgili olarak ön planlaması , organizasyon iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak çalışmaların sürdürülmesi için önerilerde bulunmak b) risk değerlendirmesine katılmak ,önlem önerilerinde bulunmak ve bunun takibini yapmak c) çalışma ortamı gözetimi ;iş güvenliği mevzuatı gereği yapılması gereken periyodik bakım , kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamaları kontrol etmek işverene önerilerde bulunmak ç) eğitim ,bilgilendirme ,kayıt ile ilgili olarak iş güvenliği talimatları ve çalışma izin prosedürleri hazırlamak ,yıllık faaliyet planı hazırlamak, hayati tehlike varsa işin durdurulması için işverene öneride bulunmak görevleri arasındadır

Uzmanın iş ekipmanları ile ilgili öncelikli görevi bakım ve periyodik kontrollerin yapılmasını sağlamak ve takip etmek olduğuna göre işletmedeki periyodik kontrole tabi ekipmanların , makinaların belirlenmesi amacı ile envanterlerini çıkartarak listelemek ve her bir ekipman ile ilgili dokümanların konulacağı ekipman klasörleri oluşturmalıdır (Türkçe üretici kullanım ve bakım kılavuzları, garanti belgeleri , kurulum söküm belgeleri ,uygun kurulduğuna dair belgeler, kullanım ve güvenlik talimatları , topraklama ve elektrik tesisatı belgeleri ,ekipmanda yaşam hattı kullanılıyorsa sertifikaları , bakım kartları ,emniyet donanımları ve ataşman sertifikaları , bakım defteri , kalibrasyon belgeleri , operatör , sapancı ve eğitim belgeleri , satın alma ile dış hizmet alımı sözleşmeleri (bakım servisleri ve periyodik kontrol elemanları/firmaları ile yapılan )teknik şartnameler ve önceki periyodik kontrol raporları ve önceki periyodik kontrollerdeki belirtilen eksikliklerin giderildiğine dair eski ve güncel dokümanlar bu klasörün içinde bulunmalıdır hatta iş ekipmanı risk değerlendirmesinin bir örneği de klasör içine konabilir)

Havalandırma ve yangın tesisatı gibi periyodik kontrollerinin projelerine uygunluğunun esas alındığı tesisatlar kontrollerinde ; bu tesisatların projelerinin işletmede var olup olmadığı tespit edilmeli projeleri mevcutta yoksa projelendirilmeleri talep edilmelidir

İş ekipmanının kontrolü öncesi istenecek ve iş güvenliği açısından önemli olan tüm belgelerin bu klasörlerde hazır ve eksiksiz olması kontrol sürecine katkıda bulunacaktır

Her kullanım öncesi ,günlük ,haftalık ,aylık veya bakımların işletme saatine göre yapıldığı ekipmanlarda (50,250,500 saat ……) yapılıp yapılmadığı bakım sicil kartları kontrol edilmeli ,ayrıca periyodik kontrol esnasında kontrol edilen konulardan olan işletme-iş güvenliği talimatları , kullanılması gereken kişisel koruyucu donanım uyarı levhaları’nında ekipman yakınında asılı bulunması sağlanmalıdır . Bir kaldırma ekipmanı maksimum kapasitesinin altında kullanılıyorsa beyan yükü kapasitesi’nin vinç üzerinde etiketlenerek belirtilmesi, bir basınçlı kapta işletme basıncı tasarım basıncının altında ise işletme basıncının ekipman üzerine veya yanına etiket monte edilerek belirtilmesi periyodik kontrolde kolaylık sağlayacaktır Uzman ekipmanın bulunduğu ortam koşulları da(çalışma şartları ve fiziksel durumları, ortam bazlı proses ,makine ,kimyasal madde riskleri) değerlendirilerek gerekli önlemler alınması konusunda öneriler de bulunulmalıdır çünkü periyodik kontrol personelleri ortam koşullarından çok ekipmana odaklanmaktadırlar

Uzman işletmedeki iş ekipmanlarını çok detaylı olmasa da iyi tanımalıdır bu konuda teknik altyapısını güçlendirmelidir örneğin birden fazla işi yapmak amacı ile üretilen ekipman için ayrı ayrı periyodik kontrole tabi tutulmasını istemelidir, personel taşıyan ekipmanlardaki ilave emniyet tedbirleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır , imalatçı etiketlerinin ekipman üzerinde olup olmadığını kontrol etmelidir ,olmayan teknik özellikler kullanım kılavuzları ve imalatçı etiketlerinin temini konusunda işletmeye gereken bilgilendirmeyi yapmalıdır çünkü periyodik kontrollerde de bu bilgilerin bir bölümü rapora işlenmektedir pek çok eski ekipmanda üretici etiketleri ,kullanım kılavuzları bulunmamaktadır teknik değerlere ulaşılamamaktadır

İş kazaları ve meslek hastalıklarına neden olabilecek ekipmandaki tehlikeli durumlar ve bulunduğu ortamdaki tehlikeli durumları da çalışma ortamı gözetimi kapsamında tespit etmelidir , ekipman ve bulunduğu ortamdaki uygunsuzlukların hayati tehlikeye neden olabileceği durumlarda işin durdurulmasını talep etmelidir . Periyodik muayene yapılmayan iş ekipmanlarında hayati tehlike olduğunu belirlediğinde de üzerinde ciddi çatlak-paslanma-deformasyon ,yangın söndürücü olmadığı , kırık göstergeler ,farklı sıradaşı ses ve titreşimler duyduğunda ,koruyucular çıkarılmış olduğunda ,zeminde bozulma , elektrik kablolarında yalıtım eksikliği , sertifikasız etiketsiz ataşmanlar sapanlar ,aşınmış halatlar ..ekipmanın kapasitesi üzerinde ve /veya tasarım ve üretim amaçları dışında kullanılması ,olağandışı ve tasarım sınırları dışındaki iklim koşulları(rüzgar hızı , aşırı yağış , soğuk veya sıcak hava koşulları..),çalışma alanı uygunsuzlukları , hatalı ankraj bağlantıları … gibi uygunsuzlukları gördüğünde ,örneğin periyodik muayene yapılmayan personel kaldırıcı bir platformda personel taşınmasına –çalışmaya izin verilmemesi ile ilgili işletmeye bildirimlerde bulunmalıdır

Yeni bir ekipman alınacaksa seçimi konusunda tavsiyelerde bulunmalıdır işletmeye gelen her ekipman için yeni bir dosya oluşturulmalıdır

Periyodik kontrollerin yapacak yetkin kişi/kurum konusunda işletmeye önerilerde bulunmalı periyodik kontrolün yapılmasını sağlamak ve yapılıp yapılmadığını takip etmelidir . Periyodik kontrol aralıklarının doğru belirlenmesi konusunda da işletmeye gerekli bilgilendirmeyi yapmalı , tarih aralıklarını planlamalıdır tarihler yaklaştığında işletmeye gerekli hatırlatmaları uyarıları , yazılı , e -mail ile … yapmalıdır.

Peki periyodik kontrol aralıkları nasıl belirlenecek ?

Kaldırma iletme ekipmanları için yönetmelikte geçen standartlarda süre belirtilmemişse kontrol periyodu bir yıldır ifadesi azami süre olmasına rağmen bilerek veya bilmeyerek periyodik kontrol aralığı bir yıl olarak değerlendirilmektedir. Tek vardiya çalışan bir işletmede nadiren kullanılan bakımları yapılmış, maksimum kaldırma kapasitesinin çok altında kapalı bir alanda kullanılan vinç ile yoğun bir limanda neredeyse 24 saat çalışan maksimum kapasitesinde yükler kaldırıp ileten nem, toz, güneş ışınlarına, soğuğa maruz kalan vincin periyodik kontrol sürelerinin aynı olması düşünülemez

Periyodik muayene aralıkları belirlemede yönetmeliği göre öncelik sırası ;

• Ulusal ve uluslararası standartlar
• İmalatçının öngördüğü aralık ve kriterler
• Risk değerlendirmesi sonuçlarıdır

Yapılan iş ,kullanım süresi, kullanım sıklığı, kaldırılan ağırlıklar, ortam koşulları ,iş ekipmanlarına düzenli bakım yapılıp yapılmadığı , açık alandaki ekipmanlarda iklim koşulları gibi kriterler önemlidir. Risk değerlendirmesinde iş ekipmanları ile ilgili bölümlerde ki tavsiyemiz iş ekipmanı için ayrı risk değerlendirmesi yapılmasıdır bu konu belirtilmelidir uzman risk değerlendirmesi ekibinin üyesi olduğundan ekip ile birlikte periyodik kontrol aralığını ve tarihlerini belirleme konusunda çalışmalıdır. Uzman İş ekipmanının; İş ekipmanları yönetmeliğinde belirtilen asgari sağlık ve güvenlik koşulları ve makine emniyetinde ki temel sağlık ve güvenlik önlemleri şartlarını karşılayıp karşılamadığını kontrol listeleri ile değerlendirerek, işi en iyi yapan bilir düşüncesi ile ekipmanları kullanan operatör ve bakımcılar ile birlikte yapacağı risk değerlendirmesi ile ekipmandaki sağlık ve güvenlik açısından riskleri değerlendirerek önerilen önlemlerin yerine getirilmesi(önleyici/düzeltici faaliyet formları ile) ve devamlı takibi de yapılarak ekipmanın periyodik kontrol den onay almasını kolaylaştırabilir. Daha önce de belirttiğim gibi periyodik kontrol aralıklarının belirlenerek işverene bu tarihler öncesinde bildirim -uyarı yaparak takip etmelidir

İş ekipmanlarının takibi konusunda dökümantasyon sistematiğini ,koordinasyon ve kontrolünü sağlamalıdır

Uzman belirlenen periyodik kontrol aralıkları dışında hangi hallerde periyodik kontrolün yenilenmesi gerektiğini de bilmelidir(örneğin güvenliğin kurulum şartlarına bağlı olduğu durumlarda bir gırgır vincin kat değişiminde ,kule vincin-dış cephe asansörünün mast yükseltilmesinde ,iş ekipmanının büyük bir revizyondan geçmesinde ,…) Bu konuda da çalışma ortamı gözetimi görevi kapsamında gerekli takibi yapmalı ve bu hallerde periyodik kontrol yapılmadan iş ekipmanı ile çalışılmaması koşunda işletmeyi bilgilendirmelidir

Periyodik kontrol öncesi periyodik kontrol yapacak kişi/kuruluşun talep ettiği ekipman ön hazırlıklarının yapılması konusunu uzman takip etmelidir.

Periyodik kontrollerde muayene teknik personelinin yaşadığı bazı zorluklar şunlardır ;

Ön hazırlıkların işletme tarafından yapılmamış olması(Hidrostatik test yapılacak basınçlı kabın içinin boşaltılmamış ve su ile doldurulmamış olması, yük testi yapılacak kaldırma ekipmanları için gerekli yüklerin olmaması), periyodik kontrol yapılacak alandaki olumsuz koşullar ve can güvenliğini riske atan güvensiz ortam şartları ve güvensiz durumlar,(saha güvenliğinin olmaması),alanda yangın söndürücü olmaması hidrostatik ve yük testi yaptırmak istenmemesi ,iş ekipmanlarının sürekli gerekli olduğu söylenerek çalışma saatleri dışında veya tatillerde kontrol yapılması talepleri, işletmenin tesisi durdurmamak için ekipmanı işletmeden almak istememesi, ekipmanın sicil bakım kayıt defteri olmaması, daha önceki muayene raporlarına ulaşılmaması veya hiç olmaması, uygunsuz ve eksiklikler olduğu halde uygunluk raporu verilmesi konusunda baskı yapılması, periyodik kontrollerinin formalite ve masraf olduğunun düşünülmesi, uygunsuzlukların düzeltileceği belirtilmesine rağmen gerekli aksiyonların alınmaması ,periyodik kontrol esnasında muayene personelinin yanında bulunması gereken işletmede görevli teknik personelin verilmemesi veya bu personelin hemen alandan ayrılması , iş güvenliği önlemlerinin alınmamış olması, muayene yapılacak ekipmana ait ekipman üzerinde etiket ve teknik bilgiler ile teknik kitapçıklarının olmaması-teknik verilere ulaşılamaması(üretici,ithalatçısı,servisinin kapanmış olması),periyodik bakım yapan servis veya personele ulaşılamaması, periyodik kontrol esnasında muayene personelinin kontrol için yanında getirdiği test ve ölçü aletleri haricinde bir el aleti, elektrik uzatma kablosu, ek aydınlatma gibi gereksinimler olduğunda bunun işletmeden sağlanmasında zorluklar yaşanması ,yüksekte çalışma , kapalı alanda çalışma….sayılabilir

Bu zorluklar konusunda uzman işletmede gerekli çalışmaların yapılmasını sağlamalıdır

Periyodik kontrol personeli işletmeye gelmeden önce görevlendirme yazısı , eğitim belgesi ,kontrolü yapılacak iş ekipmanındaki belirlenen risklere göre örneğin yüksekte kontrol yapılacaksa yüksekte çalışma eğitimi ve sağlık raporları ,ilgili ekipmanla ilgili periyodik kontrol talimatı örneği(kontrol iş akışı incelenerek gerekli önlemlerin alınması amacı ile ) kişisel koruyucu donanımları(baret , solunum maskesi , eldiven , tam vücut emniyet kemeri ,iş ayakkabısı , iş gözlüğü ,kapalı alanda çalışma yapılacaksa uygun kkd ler gibi) getirmesi talep edilmeli ,işletmede ise periyodik kontrol öncesi işletmedeki tehlike-riskler ,sağlık güvenlik önlemleri ve genel güvenlik kuralları , acil çıkışlar hakkında kısa bilgilendirme yapılmalı ,kurallarla ilgili belge imzalatılarak refakatçi personel ile alana girişi sağlanmalıdır

Ekipmana periyodik muayene yapılacağı bölümde çalışanlar kontrol işlemleri yapılacağı bilgilendirilmeli ,alan güvenliğinin alınması ,risklerin değerlendirilmesi ve periyodik kontrolün işletmedeki teknik bir görevli (tercihen operatör , bakımcı) refakatinde yapılması sağlanmalı , kontrol sırasında oluşabilecek çeşitli risklere karşı önlem alınması(yangın söndürücü bulundurma , alanın çevrelenmesi ve aydınlatma, uyarı levhaları konulması , kkd kullanımı(örneğin asma iskele kontrolü yapılacaksa kontrol personeli emniyet kemeri olacak ve bunu düşey yaşam hattına bağlaması sağlanacaktır , kapalı alanda kontrol yapılıyorsa kapalı alanda çalışma izin formları ve kurallarının uygulanması , yüksekte çalışılacaksa düşmeye karşı önlemler alınması ,kontrol için izin verilen iklim şartlarının uygunluğunun değerlendirilmesi ,ekipmanın bulunduğu ortamdaki tehlikeli durumların kazalara neden olmaması için önlemler alınmış olup olmadığı konusunda ortam gözetimi yapılmalıdır kontrol esnasında ciddi bir risk ile karşılaşıldığında kontrol durdurulmalı ve tutanak tutulmalıdır

Mümkünse uzman periyodik kontrol sürecini gözlemleyerek , takip ederek kontrolün şişirme değil düzgün yapılıp yapılmadığını takip etmelidir ,kontrol sürecinin istenen kriterlere ve test metodlarına uygun yapılıp yapılmadı doğru raporlandığı takip edilmelidir . Periyodik kontrol sadece hidrostatik ve yük testleri değildir önemli olan tam güvenliğin sağlanmasıdır ölçüm , kontrol ve emniyet cihazları da kontrol edilmelidir. Uzman ekipmanın bulunduğu ortamda ve ekipmandaki iş güvenliği önlemleri hakkında yapacağı önlem tavsiyeleri ve bunların yapılmasını sağlaması ile ekipmanın kontrolden onay almasını daha kolaylaştıracak daha doğrusu tespit edilen uygunsuzluk ve eksiklerini en az sayıda olmasına katkısı olacaktır bakanlığın belirlediği asgari muayene kriterleri ile ilgili bir yönetmelik , tebliğ ,asgari şartları gösteren kontrol formları olmadığından , formların birbirinden farklı /eksik ,güncel olmayan mevzuata göre olabilmektedir örneğin bazı formlarda yürürlükten kalmış olan isg tüzüğü ile ilgili maddeler bulunmaktadır (Eksiksiz olduğu düzenlenen raporları özellikle dikkat edin özenli yapılmış bir kontrol olmama olasılığı yüksektir)

Periyodik kontrol raporları incelenmeli iş ekipmanları yönetmeliğinde belirtilen istenen içerikte olup olmadığını uzman kontrol etmelidir , yönetmeliğin istediği şartları sağlamayan ,eksik doldurulan ,imzasız gereklilikleri karşılamayan periyodik kontrol raporlarının kabul edilmemesi konusunda işletme bilgilendirilmelidir

Periyodik kontrol sonrası gerekirse risk değerlendirmesi yenilmeli (özellikle ekipmanda ciddi değişiklikler , büyük onarımlar , revizyonlar yapılacaksa zorunludur) ve- veya önleyici /düzeltici faaliyetler konusunda gerekli bilgilendirmeler de yapılmalıdır . Ayrıca işletmede kısmi süreli çalışan bir uzman ekipmanlardaki revizyon ,büyük onarım ve aksaklıklardan,periyodik kontrol personelinin işletmeye geldiğinden her zaman haberdar olamayacağı için bu konuda işletmeye bu durumlar gerçekleşmeden önce kendisine bildirim yapılmasını onaylı deftere ve diğer yazışmalarla yazmalıdır. Kullanım ömrü dolan iş ekipmanlarının kullanımdan çekilmesi konusunda da gerekli bildirimler yapılmalıdır

Raporda belirtilen uygunsuzluk ve eksikliklerin giderilmesi konusunda işletmeye gerekli işlemlerin yapılması konusunda uyarıda bulunarak takibini yapmak ve daha sonrasında ise uygunsuzluk ve eksikliklerin giderildiğine dair periyodik kontrol personelinin tekrar işletmeye gelerek ikinci periyodik kontrol raporunun düzenlenmesini (ekipmanın bir sonraki kontrol tarihine kadar uygunluğunu ifade eden ) sağlamalıdır zira pek çok işletmede ilk periyodik kontrol raporu düzenlemesine rağmen rapor dosyaya konulmakta raporda belirtilen eksiklikler giderilmemekte veya giderilse de uygunsuzlukların giderildiğine dair ikinci bir rapor alınmamaktadır

Birazda mevzuat eleştirisi yapalım ;

İş ekipmanları için bakanlık(ÇSGB) tarafından asgari periyodik muayene kontrol formları yayınlanmamıştır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayınlanan asansör bakım ve işletme yönetmeliğinde standart hale getirilen kontrol listeleri iş ekipmanları için yapılmamış ve kontrol yöntemleri detaylı olarak tariflenmemiştir .

İş güvenliği uzmanının görevi rehberlik, önerilerde bulunmak(işletmenin tüm bölümlerinde çalışmalarda iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygunluğun sağlanması, risk önlem hiyerarşisine göre önlemlerin alınması konusunda rehberlik ) ve çalışma ortamı gözetimidir bunlardan biri de bakım, kontrol ve ölçümleri planlama ve uygulamaları kontrol etmektir

Yönetmelik de yangın söndürme cihazı için azami periyodik kontrol süresi TS 11602 standardında belirtilen sürelerde yazılarak süre belirtilmemiştir(Taşınabilir asetilen tüpleri , kriyojenik tanklar içinde durum aynıdır standartlara atıf yapılmıştır).İş güvenliği uzmanının görevi periyodik kontrol yapmak olmadığına göre bu standartları satın alarak buradan süreleri öğrenmek zorunda değildir(standartlar teknik önlemler belirlemede ve risk değerlendirmelerinde fayda sağlamaktadır ama ücretli ve çok sayıda standart olması nedeni ile uzmanın bazı standartlar haricinde bunları tamamını okuması beklenmemelidir)Bu nedenle bakanlık standartlarda tariflenen periyodik kontrol aralıklarını ve muayeneler ile ilgili usul ve esasları , teknik bazı bilgileri standartlardan alarak hazırlayacağı yönetmelik , tebliğlerde belirtilmelidir

Periyodik kontroller gereğine uygun yapılıyor mu?

Birbirinden farklı, hatta eksik kontrol listeleri ile periyodik kontrol yapılması durumunda periyodik kontrol yapıldığı halde eksiklikler görülebilmektedir. Yapılması istenen kaldırma iletme ekipmanlarındaki yük testleri(statik ve dinamik) ve basınçlı kaplardaki testlerin yapılmadan uygunluk raporu verildiğini de duymaktayız .Hatta hiç kontrol yapılmadan işletmeye gitmeden kargo ile işletmeye gönderilen kontrol formları da vardır ,çok cüzi fiyatlar verilere yapılan iş kontrol değildir Ayrıca periyodik kontrol sadece yük ve hidrostatik testlerden baret değildir önemli olan tüm güvenlik gereklerinin kontrol edilmesidir . Ekipman ve üzerindeki yardımcı donanımların uygunluğu ve testleri , çalışma ortamı koşulları , ekipmandaki hasar ve deformasyonlar , makine koruyucuları , ekipman talimatları, uyarı levhaları, elektrik donanımları kontrolleri, güvensiz durumların tespiti ile saha gözlemi yapılarak uygunsuzluklar, eksiklikler belirlenmelidir. Periyodik kontrol raporu standartlara ve saha tecrübelerine dayalı olarak detaylı olmalıdır. Bugün pek çok işletmede kazancı belgesi olmadan kazan çalıştıran ,operatörlük belgesi olmadan forklift gibi ekipmanları kullanan çalışanlar bulunmaktadır uzman bu konuda da gerekli uyarıları , işlemleri yapmalıdır

Muayenelerde ilk sorulacak soru bu operatör belgelerdir. Yük ve basınç testleri tahribatlı muayenedir, mukavemet testleridir . Olumsuz senaryolara karşı(konstrüksiyonda yırtılma , yarılma , kırılma,….) önlemler alınmalıdır .Tasarım ve üretim açısından bakacak olursak iş ekipmanları muayene edilecek şekilde üretilmeli ve konumlandırılmalıdır. Erişim yolları olmaması, basınçlı kaplarda test ve kontroller için gerekli bağlantı açıklıkları bulunmaması ve test için ön hazırlıkların yapılamayacak şekilde iş ekipmanının üretilmesi periyodik kontrol açısından temel kusurdur Periyodik kontrolde uygunsuzluk tespit edilen ve kullanılamaz raporu verilen iş ekipmanları ile kullanım ömrü dolduğu tespit edilen iş ekipmanlarına ne yapılacak?

Yönetmelik 19.madde de «İş sağlığı ve güvenliği yönünden uygun bulunmayan hususların tespit edilmesi ve bu hususlar giderilmeden iş ekipmanının kullanılmasının uygun olmadığının belirtilmesi halinde bu hususlar giderilinceye kadar iş ekipmanı kullanılamaz söz konusu eksikliklerin giderilmesinden sonra yapılacak ikinci kontrol sonucunda eksikliklerin giderilmesi için yapılan iş ve işlemler ile iş ekipmanının bir sonraki kontrol tarihine kadar güvenle kullanılabileceği ibaresinin de yer aldığı ikinci bir belge düzenlenir» hükmü bulunmaktadır

Kullanılamaz raporu verilen iş ekipmanının kullanılmaması için alınacak önlem ve bildirimlerden bahsedilmemiş ve açıklanmamıştır. Ama bu maddeye göre uzman işletmeyi uyarmalı ve önlemler alınmaması durumunda hayati tehlike varsa durumu il müdürlüğüne bildirmelidir. Örn; Bir kule vincin bakım ve periyodik kontrolünün yapılmaması sadece operatörün değil vincin etki alanındaki her personel ve diğer kişiler için ciddi risktir bırakın iş ekipmanı ile çalışmanın durdurulmasını , şantiyede iş durdurulmalıdır Yönetmelikteki bu hükmün uygulanabilir olması için ekipman periyodik kontrol rapor bir örneğinin Bakanlığa bildirimi yönetmeliğe eklenebilir. Bildirim iş güvenliği uzmanı haricinde muayene yapan teknik personel, muayene kuruluşu tarafından da yapılması mevzuata eklenecek bir madde ile sağlanabilir

Bakanlık iş kazaları ve meslek hastalıkları ile istatistikleri tutmamakta bu istatistikleri SGK yayınlamaktadır fakat iş ekipmanlarından kaynaklı iş kazaları istatistikleri ve hangi iş ekipmanından ne kadar iş kazası olduğu konusunda istatistikler yoktur . Genel makine nedenli kazalar (400 koduyla) yayınlanmaktadır . Yurt dışında bazı ülkelerde iş ekipmanı bazlı kaza istatistikleri ve kaza nedenlerinin incelendiği raporlar sunulmaktadır ki bu acı tecrübelerden tüm diğer işletmeler faydalanarak gerekli önlemleri çalışmalarını yapmaktadırlar

Her gün en az 4 ölümlü iş kazasının yaşandığı ülkemizde proaktif önlemler için ele alınması gereken;

Önemli konulardan biri iş ekipmanlarının bakım ve periyodik kontrollerinin güvenli ve doğru şekilde ve doğru periyotlarla yapılmasıdır . İş ekipmanlarının üretim aşamasından itibaren denetim ve kontrolleri önemlidir. İş ekipmanları yönetmeliği tarafların görüş ve önerileri doğrultusunda güncellenmeli, destekleyici alt mevzuat ( tebliğler ) yayınlanmalı , gelişmiş ülkelerdeki uygulamalardan ,geçmiş uygulama deneyimlerinden , muayene kuruluşlarından alınacak görüş ve önerilerden ve makine , ekipman ve işletme bazlı risk değerlendirmelerinden faydalanılarak ekipman bazında kontrol kriterleri belirlenmelidir.